Hợp đồng ở nhờ và tranh chấp đất đai: Bài học từ thực tế

Trong quan hệ dân sự, việc cho người khác ở nhờ nhà, đất diễn ra khá phổ biến, đặc biệt giữa người thân, họ hàng hoặc bạn bè. Tuy nhiên, vì thường dựa trên sự tin tưởng nên nhiều người không lập hợp đồng rõ ràng, dẫn đến khi phát sinh tranh chấp thì rất khó giải quyết. Vậy tranh chấp hợp đồng ở nhờ được pháp luật quy định và xử lý như thế nào? Bài viết dưới đây sẽ phân tích căn cứ pháp lý, tình huống thực tế và rút ra những bài học quan trọng để hạn chế rủi ro.

>>> Xem thêm: Hãy để văn phòng công chứng giải quyết mọi thủ tục rườm rà cho bạn.

1. Căn cứ pháp lý điều chỉnh tranh chấp hợp đồng ở nhờ

Bộ luật Dân sự 2015 (BLDS 2015):
- Điều 494 – 499: Quy định về hợp đồng mượn tài sản (cơ sở pháp lý của hợp đồng ở nhờ).
- Điều 500: Hợp đồng mượn tài sản phải được thực hiện đúng thỏa thuận, người mượn phải trả lại tài sản khi hết hạn.
Luật Đất đai 2013 (được sửa đổi, bổ sung năm 2018, 2020):
- Điều 166: Quyền của người sử dụng đất.
- Điều 170: Nghĩa vụ của người sử dụng đất.
Luật Tố tụng dân sự 2015: Quy định thẩm quyền giải quyết tranh chấp về hợp đồng, quyền sở hữu, quyền sử dụng đất.

Các quy định này hiện là pháp luật mới nhất, có hiệu lực áp dụng khi giải quyết tranh chấp hợp đồng ở nhờ.

2. Hợp đồng ở nhờ là gì? Đặc điểm pháp lý

Bản chất: Hợp đồng ở nhờ chính là hợp đồng mượn tài sản theo Điều 494 BLDS 2015.
Đặc điểm:
- Người cho ở nhờ là chủ sở hữu hợp pháp hoặc người có quyền sử dụng hợp pháp.
- Người ở nhờ chỉ có quyền sử dụng tạm thời, không phát sinh quyền sở hữu.
- Hợp đồng thường không có giá trị kinh tế (cho ở miễn phí).

→ Vì tính chất “ở nhờ” nên nếu không thỏa thuận rõ ràng, hợp đồng dễ dẫn đến tranh chấp.

>>> Xem thêm: Cần làm gấp giấy tờ? Hãy chọn Dịch vụ làm sổ hồng.

3. Các dạng tranh chấp hợp đồng ở nhờ thường gặp

3.1. Tranh chấp về quyền sử dụng đất

Người ở nhờ cho rằng mình có quyền sử dụng hoặc đồng sở hữu tài sản.
Người cho ở nhờ yêu cầu lấy lại đất nhưng bên ở nhờ không trả.

3.2. Tranh chấp về thời hạn ở nhờ

Hợp đồng không ghi rõ thời hạn hoặc chỉ thỏa thuận miệng.
Khi chủ đất yêu cầu trả lại, bên ở nhờ không đồng ý.

3.3. Tranh chấp khi chủ tài sản chết

Người thừa kế yêu cầu lấy lại tài sản cho ở nhờ.
Người ở nhờ không trả, cho rằng mình có quyền ở tiếp vì quan hệ thân thiết trước đây.

Xem thêm: Chơi hụi là gì? Chơi hụi có hợp pháp hay không?

4. Giải quyết tranh chấp hợp đồng ở nhờ theo pháp luật

4.1. Nguyên tắc giải quyết

Theo Điều 500 BLDS 2015, người mượn tài sản (ở nhờ) có nghĩa vụ trả lại tài sản khi:

Hết thời hạn thỏa thuận;
Chủ tài sản yêu cầu lấy lại (trừ trường hợp có thỏa thuận khác).

4.2. Trình tự giải quyết tranh chấp hợp đồng ở nhờ

Thỏa thuận, hòa giải: Hai bên có thể tự thương lượng hoặc nhờ UBND xã, phường hòa giải.
Khởi kiện tại Tòa án: Nếu hòa giải không thành, bên cho ở nhờ có quyền khởi kiện yêu cầu trả lại tài sản.
- Căn cứ: Điều 26, Điều 35 Luật Tố tụng dân sự 2015.
- Tòa án có thẩm quyền là nơi có bất động sản (nếu tranh chấp về đất).

>>> Xem thêm: Giải đáp thắc mắc thường gặp về Thủ tục công chứng.

5. Ví dụ minh họa thực tế về tranh chấp hợp đồng ở nhờ

Tình huống:
Ông A có một mảnh đất đứng tên quyền sử dụng đất. Năm 2010, ông A cho em trai là ông B ở nhờ bằng thỏa thuận miệng, không lập văn bản. Sau 10 năm, ông A yêu cầu ông B trả lại đất để bán, nhưng ông B không đồng ý, cho rằng mình đã sinh sống ổn định lâu dài.

Giải quyết:

Tòa án xác định quyền sử dụng đất vẫn thuộc ông A vì ông B chỉ ở nhờ, không có hợp đồng tặng cho, không phát sinh quyền sở hữu.
Tòa buộc ông B trả lại đất cho ông A, đồng thời ông A phải tạo điều kiện cho ông B di dời, đảm bảo ổn định cuộc sống.

Bài học:
Nếu không lập hợp đồng rõ ràng, người ở nhờ dễ nhầm lẫn về quyền lợi, dẫn đến tranh chấp phức tạp, kéo dài.

6. Bài học rút ra từ tranh chấp hợp đồng ở nhờ

Luôn lập hợp đồng bằng văn bản: Ghi rõ thời hạn, quyền và nghĩa vụ của các bên.
Công chứng/chứng thực nếu cần thiết: Đặc biệt khi tài sản có giá trị lớn như đất đai, nhà cửa.
Không nhầm lẫn giữa ở nhờ và tặng cho: Ở nhờ chỉ là quyền sử dụng tạm thời, không làm phát sinh quyền sở hữu.
Người cho ở nhờ nên lập di chúc rõ ràng: Tránh tranh chấp khi chủ tài sản qua đời.

Kết luận

Tranh chấp hợp đồng ở nhờ thường phát sinh khi không có thỏa thuận rõ ràng hoặc nhầm lẫn về quyền lợi. Theo pháp luật hiện hành, người ở nhờ không có quyền sở hữu đối với tài sản, và chủ sở hữu (hoặc người thừa kế) có quyền lấy lại tài sản. Bài học rút ra là nên lập hợp đồng bằng văn bản, có xác nhận của công chứng hoặc chứng thực để hạn chế tối đa rủi ro pháp lý.

Xem thêm: Hợp đồng mua bán nhà đất cho người đang thi hành án tù — Các bước công chứng

Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!

Các bài viết liên quan:

>>> Hợp đồng ở nhờ có thể lập vi bằng để thay thế công chứng?

>>> Hợp đồng ở nhờ và tranh chấp đất đai: Bài học từ thực tế

VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ

Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà

Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.

Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.