Trái luật chuyên ngành: Có được công chứng hợp đồng?
Trong thực tiễn công chứng, không ít hợp đồng tuy đáp ứng hình thức chung nhưng lại có nội dung xung đột với các quy định của pháp luật chuyên ngành. Khi nội dung hợp đồng không phù hợp pháp luật chuyên ngành, công chứng viên không chỉ có quyền mà còn có nghĩa vụ từ chối công chứng để ngăn chặn rủi ro pháp lý phát sinh. Việc từ chối này không mang tính tùy nghi mà là yêu cầu bắt buộc nhằm bảo đảm tính hợp pháp của giao dịch. Bài viết phân tích rõ cơ sở pháp lý và các trường hợp điển hình của từ chối công chứng hợp đồng khi nội dung không phù hợp với quy định pháp luật chuyên ngành.
>>> Xem thêm: Bạn có biếtvăn phòng công chứng nào cung cấp dịch vụ công chứng ngoài giờ, cả cuối tuần?
1. Pháp luật chuyên ngành và vai trò trong việc xác định tính hợp pháp của hợp đồng
Pháp luật chuyên ngành là hệ thống các quy định điều chỉnh từng lĩnh vực cụ thể như đất đai, nhà ở, đầu tư, kinh doanh bất động sản, hôn nhân và gia đình, lao động, doanh nghiệp…
Trong hoạt động công chứng, việc kiểm tra tính hợp pháp của hợp đồng không chỉ dừng lại ở Bộ luật Dân sự, mà còn phải đối chiếu đầy đủ với pháp luật chuyên ngành tương ứng với đối tượng và mục đích giao dịch.
2. Căn cứ pháp lý cho việc từ chối công chứng do vi phạm pháp luật chuyên ngành
Theo “Điều 7 Luật Công chứng 2024”, hoạt động công chứng phải bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và tuân thủ pháp luật có liên quan.
Đặc biệt, “Điều 44 Luật Công chứng 2024” quy định công chứng viên có trách nhiệm từ chối công chứng nếu hợp đồng, giao dịch có nội dung vi phạm pháp luật hoặc trái đạo đức xã hội.
Khi nội dung hợp đồng không phù hợp pháp luật chuyên ngành, giao dịch đó được xem là không hợp pháp, dù các bên có đầy đủ năng lực hành vi và tự nguyện ký kết.
3. Phân biệt vi phạm pháp luật chung và vi phạm pháp luật chuyên ngành
Vi phạm pháp luật chung thường liên quan đến:
Điều kiện chủ thể;
Ý chí tự nguyện;
Hình thức giao dịch.
Trong khi đó, vi phạm pháp luật chuyên ngành xuất phát từ:
Giới hạn quyền giao dịch theo từng lĩnh vực;
Điều kiện kinh doanh, điều kiện chuyển nhượng đặc thù;
Chính sách quản lý riêng của Nhà nước đối với từng loại tài sản, đối tượng.
Chính nhóm vi phạm này là nguyên nhân phổ biến dẫn đến việc từ chối công chứng trong thực tiễn.
>>> Xem thêm: Dịch vụ làm sổ đỏ có hỗ trợ làm sổ cho đất chưa có giấy tờ không?
4. Các trường hợp điển hình phải từ chối công chứng do không phù hợp pháp luật chuyên ngành
4.1. Hợp đồng về đất đai không đáp ứng điều kiện theo Luật Đất đai
Theo “Điều 188 Luật Đất đai 2013”, quyền sử dụng đất chỉ được chuyển nhượng khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện luật định.
Ví dụ minh họa: “Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất được lập khi thửa đất đang bị kê biên để thi hành án, mặc dù các bên tự nguyện nhưng công chứng viên buộc phải từ chối công chứng do vi phạm điều kiện chuyển nhượng theo pháp luật đất đai”.
4.2. Hợp đồng liên quan đến nhà ở không đủ điều kiện giao dịch
Theo “Điều 118 Luật Nhà ở 2014”, nhà ở tham gia giao dịch phải đáp ứng các điều kiện nhất định về pháp lý.
Ví dụ minh họa: “Hợp đồng mua bán nhà ở hình thành trong tương lai nhưng dự án chưa đủ điều kiện được phép bán theo quy định của pháp luật về nhà ở”.
Trong trường hợp này, nội dung hợp đồng không phù hợp pháp luật chuyên ngành, nên công chứng viên không được chứng nhận.
4.3. Hợp đồng kinh doanh, đầu tư vi phạm điều kiện ngành nghề
Theo “Luật Đầu tư 2020”, nhiều ngành nghề kinh doanh có điều kiện.
Ví dụ minh họa: “Hợp đồng góp vốn kinh doanh dịch vụ có điều kiện nhưng bên nhận góp vốn không đáp ứng điều kiện pháp lý bắt buộc theo luật chuyên ngành”.
Công chứng viên phải từ chối công chứng nhằm tránh hợp thức hóa hoạt động trái phép.
4.4. Hợp đồng liên quan đến tài sản chung vợ chồng không đúng chế độ tài sản
Theo “Điều 33 và Điều 35 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014”, việc định đoạt tài sản chung phải có sự thỏa thuận của cả hai vợ chồng.
Ví dụ minh họa: “Hợp đồng chuyển nhượng tài sản chung vợ chồng nhưng chỉ một bên đứng tên ký kết, không có sự đồng ý hợp pháp của bên còn lại”.
Dù hình thức hợp đồng đầy đủ, nội dung vẫn không phù hợp pháp luật chuyên ngành về hôn nhân và gia đình.
5. Trách nhiệm nghề nghiệp của công chứng viên khi phát hiện vi phạm
Theo “Điều 17 Luật Công chứng 2024”, công chứng viên có nghĩa vụ kiểm tra tính hợp pháp của hợp đồng, giải thích rõ cho các bên về quyền, nghĩa vụ và hậu quả pháp lý.
Nếu vẫn chứng nhận hợp đồng có nội dung không phù hợp pháp luật chuyên ngành, công chứng viên có thể:
Bị xử lý kỷ luật;
Bị yêu cầu bồi thường thiệt hại;
Phát sinh trách nhiệm pháp lý khác theo quy định.
6. Ý nghĩa của việc từ chối công chứng trong trường hợp này
Việc từ chối công chứng không nhằm gây khó khăn cho người dân mà có ý nghĩa:
Ngăn chặn giao dịch trái pháp luật ngay từ đầu;
Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên;
Bảo đảm trật tự quản lý nhà nước trong từng lĩnh vực chuyên ngành.
Đây là cơ chế “lọc rủi ro pháp lý” quan trọng của hoạt động công chứng.
Kết luận
Từ chối công chứng hợp đồng khi nội dung không phù hợp với quy định pháp luật chuyên ngành là nghĩa vụ pháp lý bắt buộc của công chứng viên, không phụ thuộc vào ý chí chủ quan của các bên giao kết. Việc tuân thủ nghiêm ngặt pháp luật chuyên ngành giúp bảo đảm tính hợp pháp của giao dịch, hạn chế tranh chấp và củng cố vai trò phòng ngừa rủi ro của công chứng trong đời sống pháp lý hiện đại.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
