Quyền và nghĩa vụ của bên cho ở nhờ: Những điều cần lưu ý
Trong thực tiễn, việc cho người thân, bạn bè hoặc đối tác ở nhờ nhà, đất diễn ra khá phổ biến. Tuy nhiên, nếu các bên không hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình, rất dễ dẫn đến tranh chấp, đặc biệt là khi bên cho ở nhờ muốn lấy lại tài sản. Bài viết dưới đây sẽ phân tích cụ thể về nghĩa vụ bên cho ở nhờ, căn cứ theo Bộ luật Dân sự 2015 và Luật Đất đai 2024 (có hiệu lực từ 01/01/2025).
Điều 494 đến Điều 499 quy định về hợp đồng mượn tài sản, trong đó quan hệ ở nhờ được coi là một dạng mượn tài sản.
Điều 496 quy định nghĩa vụ của bên cho mượn (tương ứng với bên cho ở nhờ).
Luật Đất đai 2024:
Điều 137 và Điều 138 quy định về quyền sử dụng đất hợp pháp, nhấn mạnh rằng chủ đất (bên cho ở nhờ) có quyền định đoạt tài sản nhưng cần tuân thủ pháp luật.
Điều 146 quy định nghĩa vụ của người sử dụng đất, trong đó bao gồm việc sử dụng đúng mục đích và không để người khác sử dụng trái phép.
=> Như vậy, khi cho người khác ở nhờ, chủ đất vừa có quyền định đoạt tài sản vừa phải thực hiện đúng nghĩa vụ bên cho ở nhờ theo luật.
2. Nghĩa vụ bên cho ở nhờ theo Bộ luật Dân sự 2015
Theo Điều 496 Bộ luật Dân sự 2015, nghĩa vụ bên cho ở nhờ bao gồm:
2.1. Bảo đảm quyền sử dụng tài sản hợp pháp cho bên ở nhờ
Bên cho ở nhờ phải cam kết rằng tài sản thuộc quyền sở hữu, quyền sử dụng hợp pháp của mình.
Không được cho ở nhờ khi đất đang có tranh chấp, khiếu nại hoặc bị kê biên.
Ví dụ thực tế: Ông A cho ông B ở nhờ trên thửa đất nhưng thửa đất đang bị tranh chấp ranh giới với hàng xóm. Sau này, khi tranh chấp bị xử thua, ông B bị buộc phải dời đi. Trường hợp này cho thấy bên cho ở nhờ có trách nhiệm bảo đảm tài sản không vướng tranh chấp.
2.2. Không được yêu cầu lợi ích từ việc cho ở nhờ
Quan hệ ở nhờ về bản chất là không phát sinh lợi ích kinh tế. Nếu bên cho ở nhờ yêu cầu trả tiền, thì quan hệ đó có thể bị coi là hợp đồng thuê tài sản (Điều 472 Bộ luật Dân sự 2015).
Đây là điểm mấu chốt để phân biệt ở nhờ với thuê nhà, thuê đất.
2.3. Không can thiệp trái pháp luật vào quyền sử dụng hợp pháp của bên ở nhờ
Bên cho ở nhờ không được tự ý vào nhà hoặc đất đã cho ở nhờ khi chưa có sự đồng ý của bên ở nhờ, trừ trường hợp khẩn cấp (cháy nổ, thiên tai).
Phải tôn trọng quyền sinh hoạt bình thường của bên được ở nhờ.
>>> Xem thêm: Thủ tục đơn giản, nhanh gọn với Dịch vụ sổ đỏ.
3. Quyền của bên cho ở nhờ theo pháp luật
Ngoài nghĩa vụ, bên cho ở nhờ có một số quyền quan trọng:
3.1. Yêu cầu trả lại tài sản khi hết hạn hoặc khi cần thiết
Điều 499 Bộ luật Dân sự 2015 quy định: Khi hết thời hạn hoặc mục đích ở nhờ đã đạt được, bên cho ở nhờ có quyền yêu cầu trả lại tài sản.
Nếu không có thời hạn cụ thể, bên cho ở nhờ vẫn có quyền đòi lại tài sản bất cứ lúc nào, nhưng phải báo trước một khoảng thời gian hợp lý.
Ví dụ thực tế: Bà C cho cháu ở nhờ căn nhà để tiện đi học đại học, nhưng sau khi cháu ra trường, bà có quyền đòi lại mà không cần lý do khác.
3.2. Quyền bảo vệ tài sản
Nếu bên ở nhờ sử dụng sai mục đích (cho thuê lại, tự ý xây dựng công trình trái phép…), bên cho ở nhờ có quyền yêu cầu chấm dứt ngay việc ở nhờ.
Trường hợp gây thiệt hại tài sản, bên cho ở nhờ có quyền yêu cầu bồi thường (Điều 494 Bộ luật Dân sự 2015).
4. Nghĩa vụ bên cho ở nhờ trong quan hệ đất đai
Dưới góc độ Luật Đất đai 2024, nghĩa vụ bên cho ở nhờ không chỉ dừng lại ở quan hệ dân sự mà còn liên quan đến việc sử dụng đất hợp pháp:
Không cho ở nhờ vượt quá phạm vi quyền sử dụng đất được Nhà nước giao/cho thuê.
Không để người ở nhờ sử dụng đất vào mục đích trái pháp luật (ví dụ: đất nông nghiệp nhưng cho ở nhờ để xây dựng nhà ở).
Chịu trách nhiệm trước cơ quan Nhà nước nếu để phát sinh hành vi vi phạm.
>>> Xem thêm: Lựa chọn đúng Phòng công chứng sẽ giúp bạn tiết kiệm thời gian và chi phí.
5. Bài học thực tế từ tranh chấp nghĩa vụ bên cho ở nhờ
Nhiều vụ án dân sự cho thấy, khi bên cho ở nhờ không lập hợp đồng rõ ràng, việc đòi lại đất, nhà gặp nhiều khó khăn.
Ví dụ minh họa: Trong Bản án số 102/2022/DS-PT của TAND tỉnh Y, ông X cho bà Y ở nhờ đất trong 10 năm. Khi ông X muốn lấy lại đất, bà Y không trả và cho rằng mình đã “sử dụng ổn định lâu dài”. Tòa án xác định đây chỉ là quan hệ ở nhờ, ông X có quyền lấy lại đất, nhưng do không có hợp đồng nên quá trình xét xử kéo dài nhiều năm.
=> Bài học: Cần lập hợp đồng bằng văn bản, ghi rõ quyền và nghĩa vụ, tránh nhầm lẫn dẫn đến tranh chấp.
Quan hệ ở nhờ là quan hệ dân sự phổ biến nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Bên cho ở nhờ có quyền định đoạt tài sản, nhưng đồng thời cũng phải tuân thủ nghĩa vụ bên cho ở nhờ theo Bộ luật Dân sự 2015 và Luật Đất đai 2024. Để tránh tranh chấp, các bên nên lập hợp đồng rõ ràng, xác định cụ thể thời hạn, quyền và nghĩa vụ, đồng thời sử dụng tài sản đúng quy định pháp luật.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ:Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy:Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
