Người mất năng lực hành vi dân sự có được từ chối nhận di sản?

Người mất năng lực hành vi là chủ thể đặc biệt trong quan hệ dân sự, bởi họ bị hạn chế hoặc mất hoàn toàn khả năng tự định đoạt hành vi pháp lý. Khi phát sinh quyền thừa kế, vấn đề đặt ra là: liệu người mất năng lực hành vi dân sự có thể từ chối nhận di sản hay không? Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết quy định pháp luật, căn cứ thực tế và ví dụ minh họa cụ thể để bạn đọc hiểu rõ hơn.

>>> Xem thêm: Xu hướng phát triển nghề công chứng tư nhân ảnh hưởng như thế nào đến hoạt động của Văn phòng công chứng?

I. Khái niệm về người mất năng lực hành vi dân sự 👥

Theo Điều 22 Bộ luật Dân sự 2015, người mất năng lực hành vi dân sự là người do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi của mình, được Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự theo yêu cầu của người thân hoặc cơ quan, tổ chức có thẩm quyền.

Đặc điểm:

Không tự mình xác lập, thực hiện giao dịch dân sự.
Mọi giao dịch phải do người đại diện theo pháp luật thực hiện (thường là cha mẹ, người giám hộ).
Không chịu trách nhiệm về hậu quả pháp lý do hành vi dân sự của mình gây ra.

II. Căn cứ pháp lý liên quan đến việc nhận di sản của người mất năng lực hành vi 📜

Căn cứ theo Điều 615 và Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015, quy định về việc từ chối nhận di sản thừa kế, cụ thể:

“Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác.”

Tuy nhiên, vì người mất năng lực hành vi dân sự không có năng lực pháp lý để tự mình đưa ra quyết định, nên việc từ chối nhận di sản phải do người đại diện theo pháp luật thực hiện, và phải được cơ quan có thẩm quyền phê chuẩn, đảm bảo quyền lợi cho người được giám hộ.

>>> Xem thêm: Dịch vụ sang tên sổ đỏ nhanh có thực sự giúp rút ngắn thời gian hoàn thiện thủ tục?

III. Người mất năng lực hành vi dân sự có được từ chối nhận di sản không? ⚖️

Câu trả lời là: có thể, nhưng không được tự mình thực hiện.

Cụ thể:

Việc từ chối nhận di sản của người mất năng lực hành vi dân sự chỉ hợp pháp khi:
1. Có người đại diện hợp pháp (người giám hộ) thực hiện thay.
2. Việc từ chối phải vì lợi ích tốt nhất cho người mất năng lực, không gây thiệt hại quyền lợi của họ.
3. Nếu tài sản có giá trị, việc từ chối cần được Tòa án hoặc cơ quan quản lý giám hộ chấp thuận.

Xem thêm: Khi bị chồng đánh vợ cần làm gì?

👉 Như vậy, người mất năng lực hành vi không bị cấm tuyệt đối trong việc từ chối di sản, nhưng hành vi này phải thông qua người đại diện và được giám sát chặt chẽ.

IV. Ví dụ minh họa thực tế 🧩

Trường hợp 1:
Ông B bị bệnh tâm thần, được Tòa án tuyên mất năng lực hành vi dân sự. Sau khi cha ông B mất, để lại di sản là một căn nhà. Người giám hộ hợp pháp của ông B là chị ruột.

Nếu căn nhà đang trong tình trạng tranh chấp, nợ thuế hoặc gây thiệt hại tài chính, người giám hộ có thể làm đơn từ chối nhận di sản thay ông B, nhưng phải xin phép cơ quan giám hộ địa phương.
Nếu cơ quan giám hộ xác định việc từ chối là vì lợi ích của ông B, thì việc từ chối mới có hiệu lực pháp luật.

Trường hợp 2:
Ngược lại, nếu người giám hộ cố tình từ chối nhận di sản để chiếm đoạt hoặc làm thiệt hại quyền lợi của người được giám hộ, thì hành vi đó sẽ bị vô hiệu và có thể bị xử lý trách nhiệm pháp lý.

>>> Xem thêm: Công chứng hợp đồng mua bán xe ô tô thực hiện ở đâu là đúng quy định?

V. Quy trình thực hiện việc từ chối nhận di sản đối với người mất năng lực hành vi 📝

1. Chuẩn bị hồ sơ

Đơn từ chối nhận di sản (do người giám hộ ký).
Bản sao giấy tờ chứng minh tình trạng mất năng lực hành vi dân sự (bản án, quyết định của Tòa án).
Giấy tờ chứng minh quyền đại diện hợp pháp.
Giấy tờ liên quan đến tài sản thừa kế.

2. Cơ quan tiếp nhận

Nộp tại phòng công chứng hoặc UBND cấp xã nơi có di sản để xác nhận.
Trường hợp phức tạp, có thể yêu cầu Tòa án giám sát hoặc ra quyết định công nhận việc từ chối.

VI. Hệ quả pháp lý khi từ chối nhận di sản 💡

Khi việc từ chối nhận di sản hợp lệ:

Phần di sản đó sẽ được chia lại cho những người thừa kế còn lại.
Người mất năng lực hành vi không phải chịu nghĩa vụ tài sản hoặc trách nhiệm phát sinh từ khối di sản đó.

Tuy nhiên, nếu việc từ chối trái quy định hoặc không vì lợi ích của người mất năng lực, thì:

Tòa án có quyền tuyên vô hiệu hành vi từ chối.
Người giám hộ phải bồi thường thiệt hại (nếu có).

>>> Xem thêm: Công chứng hợp đồng xe nếu bên mua chưa đủ 18 tuổi: Có thể không?

>>> Xem thêm: Trường hợp người thừa kế bị ép buộc lập văn bản từ chối nhận di sản.

Xem thêm: Làm hợp đồng tặng cho không công chứng – Có nguy cơ gì?

Kết luận ✅

Tóm lại, người mất năng lực hành vi dân sự có thể từ chối nhận di sản, nhưng không được tự mình thực hiện mà phải thông qua người đại diện hợp pháp, đồng thời phải được cơ quan có thẩm quyền phê chuẩn. Việc này nhằm đảm bảo tính hợp pháp, tránh lạm dụng và bảo vệ tối đa quyền lợi cho người yếu thế.

👉 Khi thực hiện, người đại diện cần tham khảo ý kiến luật sư hoặc cơ quan quản lý giám hộ để tránh rủi ro pháp lý.

Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!

VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ

Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà

Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.

Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.