Có thể từ chối nhận di sản qua email hoặc văn bản điện tử không?
Trong thời đại chuyển đổi số mạnh mẽ, các giao dịch dân sự ngày càng được thực hiện qua phương thức điện tử. Tuy nhiên, khi nói đến việc từ chối nhận di sản, nhiều người vẫn băn khoăn liệu việc lập và gửi văn bản từ chối qua email hoặc hình thức điện tử có được pháp luật công nhận hay không. Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết quy định hiện hành để làm rõ tính hợp pháp của từ chối nhận di sản điện tử, cũng như những rủi ro pháp lý nếu thực hiện không đúng trình tự.
Theo Điều 620 Bộ luật Dân sự năm 2015, người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, nhưng việc từ chối đó phải tuân thủ các điều kiện sau:
Phải lập thành văn bản;
Phải được công chứng hoặc chứng thực hợp pháp;
Và thực hiện trước thời điểm phân chia di sản.
Như vậy, để việc từ chối có hiệu lực, văn bản đó không chỉ cần được lập mà còn phải được xác nhận bởi cơ quan có thẩm quyền, thường là tổ chức hành nghề công chứng hoặc UBND cấp xã.
Hiện tại, Bộ luật Dân sự và các văn bản hướng dẫn chưa có quy định công nhận hiệu lực pháp lý của “từ chối nhận di sản điện tử” nếu không được chứng thực hoặc công chứng.
Từ chối nhận di sản qua email hoặc văn bản điện tử có hợp lệ không?
Theo Luật Giao dịch điện tử năm 2023 (có hiệu lực từ 1/7/2024), giao dịch điện tử được thừa nhận nếu:
Các bên thỏa thuận sử dụng phương tiện điện tử;
Người khởi tạo được xác định danh tính rõ ràng;
Và nội dung giao dịch được bảo đảm toàn vẹn, không bị thay đổi.
Tuy nhiên, Điều 8 khoản 2 Luật Giao dịch điện tử 2023 cũng loại trừ các trường hợp liên quan đến văn bản công chứng, chứng thực, khai nhận di sản ra khỏi phạm vi áp dụng.
Điều này có nghĩa là:
“Việc từ chối nhận di sản qua email, tin nhắn, hoặc văn bản điện tử chưa được coi là hợp pháp và không có giá trị pháp lý như văn bản được công chứng, chứng thực.”
Do đó, nếu người thừa kế chỉ gửi email hoặc văn bản điện tử thể hiện ý chí từ chối, thì văn bản đó chỉ mang tính thông tin, không đủ căn cứ để cơ quan pháp luật chấp nhận là hành vi từ chối hợp lệ.
Lý do pháp luật chưa công nhận việc từ chối nhận di sản điện tử
Có ba nguyên nhân chính khiến từ chối nhận di sản điện tử chưa được thừa nhận:
Yếu tố xác thực danh tính: Việc gửi email không đảm bảo người gửi chính là người thừa kế thực sự, dễ bị giả mạo hoặc tranh chấp sau này.
Thiếu xác nhận ý chí tự nguyện: Cơ quan công chứng hoặc chứng thực có vai trò xác nhận người lập văn bản hoàn toàn tự nguyện, điều mà phương tiện điện tử hiện chưa đảm bảo được.
Rủi ro pháp lý cao: Nếu công nhận hình thức điện tử, có thể xảy ra tranh chấp về thời điểm gửi, việc sửa đổi nội dung, hoặc nghi ngờ giả mạo chữ ký điện tử.
>>> Xem thêm: Những lỗi thường gặp khi làm sổ đỏ và cáchdịch vụ sổ đỏ hỗ trợ khắc phục
Hướng dẫn thủ tục hợp pháp khi muốn từ chối nhận di sản
Để đảm bảo tính hợp pháp và an toàn pháp lý, người thừa kế nên thực hiện thủ tục theo các bước sau:
Lập văn bản từ chối nhận di sản theo mẫu (ghi rõ thông tin người thừa kế, người để lại di sản, lý do và thời điểm từ chối).
Đến tổ chức hành nghề công chứng hoặc UBND cấp xã nơi có di sản hoặc nơi cư trú để công chứng, chứng thực.
Gửi bản chính hoặc bản sao hợp pháp của văn bản này cho người quản lý di sản hoặc các đồng thừa kế.
Trong trường hợp người thừa kế đang ở nước ngoài, có thể:
Lập văn bản tại cơ quan đại diện ngoại giao của Việt Nam; hoặc
Công chứng tại nước sở tại, sau đó hợp pháp hóa lãnh sự để sử dụng tại Việt Nam.
Cách làm này vừa hợp pháp, vừa bảo đảm giá trị pháp lý quốc tế của văn bản.
Rủi ro khi sử dụng hình thức từ chối nhận di sản điện tử
Nếu người thừa kế chỉ sử dụng email hoặc file PDF gửi qua mạng, thì có thể gặp phải các rủi ro sau:
Văn bản bị vô hiệu do không có công chứng hoặc chứng thực;
Các đồng thừa kế khác không chấp nhận việc từ chối, dẫn đến tranh chấp;
Không có giá trị pháp lý để cơ quan quản lý di sản thực hiện chia thừa kế;
Trong trường hợp có xung đột, Tòa án sẽ bác bỏ văn bản điện tử vì không đáp ứng điều kiện về hình thức.
Kết luận
Tóm lại, hiện nay pháp luật Việt Nam chưa công nhận giá trị pháp lý của việc từ chối nhận di sản điện tử, kể cả khi được ký bằng chữ ký số hoặc gửi qua email. Để tránh tranh chấp và đảm bảo quyền lợi của mình, người thừa kế nên lập văn bản từ chối bằng hình thức truyền thống, có công chứng hoặc chứng thực hợp pháp.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
