Lãi suất cho vay vượt mức quy định – Bên vay có thể từ chối?
Trong thực tế, quan hệ vay tiền giữa cá nhân với cá nhân diễn ra rất phổ biến, nhất là trong hoạt động vay mượn dân sự, vay nóng, vay tín dụng đen. Nhiều chủ cho vay áp mức lãi suất rất cao, vượt xa mức mà pháp luật cho phép, khiến bên vay phải gánh khoản lãi nặng nề, dễ dẫn đến mất khả năng chi trả. Vậy lãi suất cho vay vượt mức quy định có bị coi là lãi suất trái luật không? Và nếu có thì bên vay có quyền từ chối trả phần lãi suất trái luật hay không? Bài viết dưới đây sẽ giải thích chi tiết theo quy định pháp luật Việt Nam để bạn hiểu và tự bảo vệ quyền lợi.
>>> Xem thêm: Từ vụ án thực tế, rút ra bài học đắt giá về việc công chứng vay tiền.
1. Quy định pháp luật về mức lãi suất cho vay tối đa
Theo quy định tại Bộ luật Dân sự 2015, việc vay tài sản (bao gồm tiền) được điều chỉnh tại Điều 463, Điều 466 và đặc biệt là Điều 468 về lãi suất. Cụ thể:
Điều 468. Lãi suất
Lãi suất vay do các bên thỏa thuận nhưng không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác.
Như vậy, pháp luật quy định rõ ràng mức lãi suất trần cho quan hệ vay dân sự là 20%/năm. Nếu hai bên tự thỏa thuận mức lãi suất cao hơn con số này thì phần vượt mức sẽ không có giá trị pháp lý và được coi là lãi suất trái luật.
Quy định này nhằm hạn chế tình trạng cho vay nặng lãi, bảo vệ bên vay tránh bị bóc lột về kinh tế, đồng thời giúp ổn định thị trường tín dụng phi chính thức.
2. Lãi suất trái luật là gì? Dấu hiệu nhận biết
Khái niệm lãi suất trái luật hiểu đơn giản là mức lãi mà các bên thỏa thuận vượt quá ngưỡng tối đa do pháp luật quy định. Đặc điểm dễ nhận biết của lãi suất trái luật bao gồm:
Vượt mức 20%/năm: Đây là ngưỡng tối đa theo Bộ luật Dân sự, các thỏa thuận cao hơn đều trái quy định.
Không có thỏa thuận bằng văn bản rõ ràng: Thường phát sinh trong các quan hệ vay miệng, không có hợp đồng cụ thể, lãi suất cao do bên cho vay tự ý áp đặt.
Biểu hiện cho vay nặng lãi: Nếu lãi suất gấp 5 lần mức tối đa (tức trên 100%/năm) và thu lợi bất chính từ 30 triệu đồng trở lên, hành vi này đủ yếu tố cấu thành tội cho vay nặng lãi theo Điều 201 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017).
Điều 201 Bộ luật Hình sự 2015: Người nào cho vay với lãi suất gấp 5 lần trở lên mức lãi suất cao nhất quy định tại Bộ luật Dân sự và thu lợi bất chính từ 30 triệu đồng trở lên hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm thì có thể bị phạt tiền hoặc phạt tù.
Việc xác định lãi suất trái luật không chỉ quan trọng về mặt dân sự mà còn là căn cứ để xử lý trách nhiệm hình sự nếu hành vi cho vay mang tính bóc lột, trục lợi bất chính.
>>> Xem thêm: Văn phòng công chứng – điểm đến tin cậy cho mọi thủ tục như mua bán nhà đất, uỷ quyền, cho tặng tài sản…
3. Bên vay có quyền từ chối trả lãi suất trái luật không?
Đây là vấn đề được rất nhiều người quan tâm. Theo quy định tại Khoản 5 Điều 466 Bộ luật Dân sự 2015, người vay phải trả lãi theo đúng thỏa thuận trong hợp đồng, nhưng không được vượt quá quy định pháp luật. Điều này dẫn đến hệ quả pháp lý:
Bên vay chỉ có nghĩa vụ trả lãi suất trong giới hạn hợp pháp (tối đa 20%/năm tính trên số tiền vay).
Phần lãi suất vượt quá mức trần này không có hiệu lực pháp luật, nghĩa là bên vay có quyền từ chối trả phần lãi suất trái luật.
Nếu bên vay đã lỡ trả phần lãi vượt mức, hoàn toàn có quyền yêu cầu chủ cho vay hoàn trả lại phần lãi bất hợp pháp này.
Việc này đã được pháp luật công nhận nhằm ngăn chặn tình trạng cho vay nặng lãi và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người vay vốn.
4. Cách xử lý khi phát hiện lãi suất trái luật
Để bảo vệ quyền lợi, người vay nên nắm rõ các cách xử lý khi phát hiện lãi suất trái luật trong giao dịch vay mượn:
4.1 Đàm phán với bên cho vay
Trước tiên, người vay nên thương lượng trực tiếp để yêu cầu chủ cho vay điều chỉnh lãi suất về mức đúng quy định. Việc này vừa giữ được mối quan hệ, vừa tránh phát sinh tranh chấp pháp lý kéo dài.
4.2 Khởi kiện ra Tòa án
Nếu hai bên không thể tự thương lượng, người vay có quyền khởi kiện ra Tòa án nhân dân có thẩm quyền để:
Yêu cầu tuyên vô hiệu phần lãi suất trái luật.
Buộc bên cho vay trả lại phần lãi vượt mức đã thu (nếu đã thanh toán).
Xác định lại nghĩa vụ trả nợ gốc và lãi suất hợp pháp.
Việc khởi kiện cần chuẩn bị đầy đủ chứng cứ: hợp đồng vay, giấy nhận tiền, bảng tính lãi, tin nhắn, ghi âm trao đổi (nếu có) để làm căn cứ bảo vệ quyền lợi.
4.3 Tố giác hành vi cho vay nặng lãi
Nếu mức lãi suất cao gấp 5 lần mức quy định (tức từ 100%/năm trở lên) và chủ cho vay thu lợi bất chính từ 30 triệu đồng trở lên, người vay có thể gửi đơn tố giác tới cơ quan Công an để điều tra, xử lý hình sự theo Điều 201 Bộ luật Hình sự.
>>> Xem thêm: Những lưu ý quan trọng khi lựa chọn công chứng ngoài giờ để tránh rắc rối pháp lý
5. Lưu ý quan trọng để tránh rơi vào bẫy lãi suất trái luật
Để hạn chế rủi ro khi vay tiền, người dân cần lưu ý:
Luôn yêu cầu lập hợp đồng vay rõ ràng, ghi cụ thể lãi suất, kỳ hạn trả lãi, cách tính lãi.
Chỉ vay tiền từ những tổ chức, cá nhân uy tín, tránh vay nóng, vay tín dụng đen.
Nếu buộc phải vay gấp, hãy tính toán khả năng trả nợ và lãi hợp lý để không bị mất khả năng thanh toán.
Khi nghi ngờ lãi suất cho vay bất hợp pháp, hãy tham khảo ý kiến luật sư hoặc cơ quan pháp luật để được hỗ trợ kịp thời.
Tóm lại, theo quy định của Bộ luật Dân sự và Bộ luật Hình sự hiện hành, lãi suất vượt mức 20%/năm bị coi là lãi suất trái luật, phần vượt sẽ không có hiệu lực. Do đó, người vay có quyền từ chối trả phần lãi suất trái luật và có thể yêu cầu hoàn trả nếu đã trả vượt mức. Để đảm bảo quyền lợi, hãy chuẩn bị đầy đủ chứng cứ và tham khảo ý kiến chuyên gia pháp lý khi cần thiết.
VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ
1. Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ:Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
2. Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.Ngoài ra, chúng tôi có đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Công chứng ngoài trụ sở, tại nhà riêng miễn phí
VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ
Hotline: 09.66.22.7979 hoặc 0935.669.669
Địa chỉ: số 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, thành phố Hà Nội
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
