Hợp đồng ở nhờ và quyền thừa kế: Liệu có ảnh hưởng đến di sản?

Trong thực tế, việc cho người thân hoặc bạn bè ở nhờ nhà đất diễn ra khá phổ biến và thường được thực hiện dựa trên sự tin tưởng. Tuy nhiên, khi chủ sở hữu tài sản qua đời, di sản sẽ được chia thừa kế theo quy định pháp luật. Lúc này, hợp đồng ở nhờ có thể phát sinh những vướng mắc: Liệu hợp đồng này có ảnh hưởng đến quyền thừa kế hay không? Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết hợp đồng ở nhờ và thừa kế, dựa trên quy định pháp luật hiện hành để làm rõ vấn đề.

>>> Xem thêm: Hợp đồng mua bán, chuyển nhượng dễ dàng tại văn phòng công chứng.

1. Căn cứ pháp lý điều chỉnh hợp đồng ở nhờ và thừa kế

Bộ luật Dân sự 2015 (BLDS 2015) – hiện là văn bản điều chỉnh trực tiếp các quan hệ liên quan đến hợp đồng và thừa kế.
- Điều 500 BLDS 2015 quy định về hợp đồng mượn tài sản (cơ sở pháp lý để xác định hợp đồng ở nhờ).
- Điều 609 BLDS 2015 quy định: “Cá nhân có quyền để lại di sản của mình cho người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật.”
- Điều 615 BLDS 2015: Người thừa kế có quyền và nghĩa vụ đối với di sản theo quy định.

Như vậy, cả hợp đồng ở nhờ và quyền thừa kế đều được điều chỉnh trực tiếp bởi Bộ luật Dân sự 2015 – luật mới nhất và đang có hiệu lực.

2. Hợp đồng ở nhờ là gì? Đặc điểm pháp lý

Hợp đồng ở nhờ về bản chất là hợp đồng mượn tài sản (Điều 494 BLDS 2015).
Đặc điểm:
- Người cho ở nhờ (chủ sở hữu tài sản) cho người khác sử dụng miễn phí.
- Người ở nhờ chỉ có quyền sử dụng, không có quyền sở hữu hay định đoạt.
- Quan hệ ở nhờ chấm dứt khi: hết thời hạn thỏa thuận, mục đích sử dụng đã đạt được, hoặc chủ sở hữu yêu cầu lấy lại.

Điều này khẳng định: hợp đồng ở nhờ không làm thay đổi quyền sở hữu đối với tài sản.

>>> Xem thêm: Được nhiều người tin chọn – Dịch vụ sổ đỏ.

3. Hợp đồng ở nhờ và thừa kế: Có ảnh hưởng đến di sản không?

3.1. Di sản có bao gồm tài sản đang cho ở nhờ không?

Theo Điều 612 BLDS 2015, di sản bao gồm:

Tài sản riêng của người chết,
Phần tài sản của người chết trong tài sản chung.

Như vậy, dù tài sản đang cho người khác ở nhờ, nó vẫn thuộc di sản của người để lại thừa kế.

3.2. Người ở nhờ có quyền thừa kế không?

Người ở nhờ chỉ có quyền sử dụng tạm thời, không có quyền sở hữu.
Do đó, khi chủ tài sản mất, hợp đồng ở nhờ không làm phát sinh quyền thừa kế cho người ở nhờ, trừ trường hợp:
- Người ở nhờ cũng là người thừa kế theo pháp luật (con, vợ/chồng, cha mẹ, anh chị em…), hoặc
- Người ở nhờ được chỉ định trong di chúc.

Xem thêm: Các tiêu chuẩn để trở thành Công chứng viên

3.3. Người thừa kế có buộc người ở nhờ phải trả lại tài sản không?

Theo Điều 500 và Điều 503 BLDS 2015, chủ sở hữu hoặc người thừa kế hợp pháp có quyền đòi lại tài sản cho ở nhờ.
Tuy nhiên, để đảm bảo công bằng, người ở nhờ có thể được giữ tài sản cho đến khi hết thời hạn đã thỏa thuận trong hợp đồng, trừ khi có sự thay đổi từ thỏa thuận khác giữa các bên.

4. Trường hợp thực tế về hợp đồng ở nhờ và thừa kế

Ví dụ minh họa:
Ông A sở hữu một căn nhà và cho người bạn thân là ông B ở nhờ, có lập văn bản thỏa thuận rõ ràng. Sau khi ông A qua đời, căn nhà trở thành di sản và được chia cho các con của ông A theo pháp luật. Lúc này:

Ông B không có quyền thừa kế căn nhà vì không thuộc hàng thừa kế của ông A và cũng không được ghi trong di chúc.
Các con ông A (người thừa kế hợp pháp) có quyền yêu cầu ông B trả lại nhà.
Nếu hợp đồng ở nhờ có thời hạn, ông B có thể tiếp tục ở đến khi hết hạn, sau đó phải trả lại.

>>> Xem thêm: Phí công chứng có bắt buộc phải đóng không?

5. Lưu ý khi lập hợp đồng ở nhờ để tránh tranh chấp thừa kế

Lập hợp đồng bằng văn bản: Nêu rõ quyền và nghĩa vụ, thời hạn ở nhờ.
Phân biệt với tặng cho tài sản: Hợp đồng tặng cho làm chuyển quyền sở hữu, còn hợp đồng ở nhờ thì không.
Chủ tài sản nên lập di chúc rõ ràng: Để tránh việc người ở nhờ hoặc người thừa kế tranh chấp.
Người ở nhờ cần xác định giới hạn quyền của mình: Không được tự ý sửa chữa, chuyển nhượng hoặc khai thác tài sản cho mục đích khác.

Kết luận

Quan hệ hợp đồng ở nhờ và thừa kế có mối liên hệ chặt chẽ nhưng không làm thay đổi bản chất quyền sở hữu tài sản. Tài sản cho ở nhờ vẫn là di sản và sẽ được chia thừa kế khi chủ sở hữu qua đời. Người ở nhờ không đương nhiên có quyền thừa kế, trừ khi họ đồng thời là người thừa kế hợp pháp hoặc được chỉ định trong di chúc. Để tránh tranh chấp, các bên nên lập hợp đồng rõ ràng và kèm theo di chúc hợp pháp.

Xem thêm: Tìm hiểu về các khoản phí khi mua chung cư

Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!

Các bài viết liên quan:

>>> Hợp đồng ở nhờ có thời hạn dài: Có rủi ro gì về pháp lý?

>>> Hướng dẫn kiểm tra quy hoạch đất thổ cư chi tiết

VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ

Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà

Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.

Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.