Có bản án tuyên vô hiệu: Văn bản công chứng xử lý ra sao?
Trong nhiều vụ tranh chấp dân sự, hợp đồng đã được công chứng nhưng sau đó lại bị Tòa án tuyên vô hiệu do vi phạm điều kiện có hiệu lực của giao dịch. Khi bản án xác định giao dịch vô hiệu đã có hiệu lực pháp luật, giá trị pháp lý của văn bản công chứng gắn liền với giao dịch đó không còn được bảo đảm. Việc hủy văn bản công chứng trong trường hợp này là hệ quả pháp lý tất yếu nhằm bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật. Bài viết phân tích cơ sở pháp lý và cơ chế hủy văn bản công chứng khi có bản án xác định giao dịch vô hiệu.
>>> Xem thêm: Người mới mua nhà lần đầu nên chọnvăn phòng công chứng nào để không lo thiếu giấy tờ?
1. Mối quan hệ pháp lý giữa giao dịch dân sự và văn bản công chứng
Văn bản công chứng không làm phát sinh hiệu lực độc lập cho giao dịch dân sự, mà chỉ là hình thức xác nhận tính xác thực, hợp pháp của hợp đồng tại thời điểm công chứng.
Theo lý luận pháp lý, khi giao dịch dân sự vô hiệu thì nền tảng tồn tại của văn bản công chứng cũng không còn. Văn bản công chứng không thể bảo vệ hay “hợp pháp hóa” một giao dịch đã bị Tòa án xác định là trái pháp luật.
2. Bản án xác định giao dịch vô hiệu – căn cứ làm mất giá trị văn bản công chứng
Theo “Điều 124, Điều 125, Điều 126, Điều 127 và Điều 128 Bộ luật Dân sự 2015”, giao dịch dân sự có thể bị tuyên vô hiệu do nhiều căn cứ như giả tạo, nhầm lẫn, bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép hoặc do chủ thể không đủ năng lực hành vi dân sự.
Khi bản án xác định giao dịch vô hiệu đã có hiệu lực pháp luật:
Giao dịch bị coi là không có giá trị pháp lý ngay từ thời điểm xác lập;
Các quyền và nghĩa vụ phát sinh từ giao dịch không được công nhận;
Văn bản công chứng gắn với giao dịch đó không còn cơ sở pháp lý để tồn tại.
3. Hủy văn bản công chứng – hệ quả pháp lý tất yếu của bản án tuyên vô hiệu
3.1. Căn cứ pháp lý hủy văn bản công chứng
Theo “Điều 51 Luật Công chứng 2024”, Tòa án có thẩm quyền tuyên hủy văn bản công chứng khi xác định việc công chứng vi phạm pháp luật hoặc hợp đồng, giao dịch được công chứng không hợp pháp.
Trong trường hợp đã có bản án xác định giao dịch vô hiệu, việc hủy văn bản công chứng không còn là vấn đề đánh giá lại nội dung giao dịch, mà là bước thực hiện hệ quả pháp lý của bản án.
3.2. Giá trị ràng buộc của bản án đã có hiệu lực pháp luật
Theo nguyên tắc chung của tố tụng dân sự, bản án có hiệu lực pháp luật có giá trị bắt buộc thi hành và phải được các cơ quan, tổ chức tôn trọng.
Ví dụ minh họa: “Tòa án tuyên hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất vô hiệu do giả tạo nhằm trốn tránh nghĩa vụ thi hành án; trên cơ sở đó, văn bản công chứng của hợp đồng này bị hủy theo phán quyết của Tòa án”.
>>> Xem thêm: Dịch vụ làm sổ đỏ có thể giúp làm sổ cho nhà chưa hoàn công không?
4. Các trường hợp điển hình dẫn đến hủy văn bản công chứng theo bản án
4.1. Giao dịch vô hiệu do giả tạo
Theo “Điều 124 Bộ luật Dân sự 2015”, giao dịch giả tạo nhằm che giấu giao dịch khác hoặc trốn tránh nghĩa vụ là vô hiệu.
Khi bản án tuyên giao dịch giả tạo vô hiệu, văn bản công chứng chỉ còn giá trị hình thức và bắt buộc phải bị hủy.
4.2. Giao dịch vô hiệu do vi phạm điều kiện chủ thể
Ví dụ minh họa: “Hợp đồng được công chứng nhưng sau đó Tòa án xác định một bên ký kết không có năng lực hành vi dân sự tại thời điểm giao kết”.
Trong trường hợp này, văn bản công chứng không thể khắc phục sai sót về điều kiện chủ thể.
4.3. Giao dịch vô hiệu do bị lừa dối, cưỡng ép
Theo “Điều 127 Bộ luật Dân sự 2015”, giao dịch được xác lập do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép thì bị tuyên vô hiệu.
Khi bản án xác định giao dịch vô hiệu vì lý do này, văn bản công chứng cũng không còn giá trị bảo đảm ý chí tự nguyện.
5. Hậu quả pháp lý sau khi hủy văn bản công chứng
Khi văn bản công chứng bị hủy theo bản án:
Giao dịch dân sự bị coi là vô hiệu từ thời điểm xác lập;
Các bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận;
Bên có lỗi gây thiệt hại phải bồi thường theo quy định.
Giá trị chứng cứ và giá trị thi hành của văn bản công chứng cũng chấm dứt.
>>> Xem thêm: Kinh nghiệm thực tế khi sử dụngcông chứng thừa kế để tránh tranh chấp
6. Trách nhiệm của công chứng viên trong trường hợp giao dịch bị tuyên vô hiệu
Theo “Điều 38 Luật Công chứng 2024”, công chứng viên chịu trách nhiệm về văn bản công chứng do mình thực hiện.
Nếu giao dịch bị tuyên vô hiệu do lỗi chủ quan của công chứng viên như:
Không kiểm tra đầy đủ điều kiện có hiệu lực;
Không giải thích rõ quyền và nghĩa vụ;
Bỏ qua dấu hiệu vi phạm pháp luật rõ ràng,
thì trách nhiệm nghề nghiệp và trách nhiệm bồi thường có thể phát sinh.
Kết luận
Hủy văn bản công chứng khi có bản án xác định giao dịch vô hiệu là hệ quả pháp lý tất yếu nhằm bảo đảm tính thống nhất và hiệu lực của phán quyết tư pháp. Văn bản công chứng không thể tồn tại độc lập khi nền tảng giao dịch đã bị Tòa án phủ nhận. Việc hiểu đúng mối quan hệ giữa bản án xác định giao dịch vô hiệu và hủy văn bản công chứng có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các bên và bảo đảm sự nghiêm minh của pháp luật.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
