Quy định pháp lý về thừa kế đối với tài sản do người mất để lại chưa hoàn thiện hồ sơ
Trong thực tế, không ít trường hợp người chết để lại tài sản nhưng hồ sơ pháp lý chưa hoàn chỉnh như giấy tờ đất còn thiếu, tài sản chưa cấp sổ, công trình xây dựng chưa được hoàn công hoặc hồ sơ đăng ký sở hữu chưa hoàn tất. Điều này khiến nhiều gia đình lúng túng, không biết thủ tục thừa kế tài sản chưa hoàn thiện hồ sơ được pháp luật quy định ra sao. Việc xử lý không đúng quy trình có thể dẫn đến tranh chấp, từ chối sang tên hoặc không được công chứng văn bản thừa kế. Bài viết dưới đây phân tích đầy đủ quy định pháp luật hiện hành và cách áp dụng thực tế đối với các loại tài sản chưa hoàn thiện hồ sơ.
1. Khung pháp lý điều chỉnh tài sản thừa kế chưa hoàn thiện hồ sơ
Các văn bản pháp luật liên quan gồm:
“Bộ luật Dân sự 2015” – quy định chung về thừa kế, di sản, xác lập quyền sở hữu.
“Luật Đất đai 2013” (sắp được thay thế bởi Luật Đất đai 2024) – quy định về giấy tờ đất, cấp Giấy chứng nhận.
“Luật Nhà ở 2014” – về sở hữu và hoàn công nhà ở.
“Luật Công chứng 2014” – quy định về công chứng văn bản khai nhận hoặc phân chia di sản.
Các nghị định, thông tư về cấp giấy chứng nhận, hoàn công, đăng ký tài sản.
Nguyên tắc chung: Di sản chỉ được coi là hợp lệ để công chứng thừa kế khi có đủ giấy tờ chứng minh quyền sở hữu/quyền sử dụng hợp pháp của người chết (“Điều 612 Bộ luật Dân sự 2015”).
Tài sản chưa có giấy tờ đầy đủ sẽ phải xử lý hồ sơ bổ sung trước hoặc trong quá trình thừa kế.
>>> Xem thêm: Lưu ý quan trọng khicông chứng nhà đất để tránh tranh chấp
2. Các trường hợp tài sản chưa hoàn thiện hồ sơ và cách xử lý
2.1. Tài sản là quyền sử dụng đất nhưng chưa có Giấy chứng nhận
Trường hợp phổ biến:
Đất ông/bà để lại chỉ có giấy tờ viết tay.
Đất đang chờ cấp Giấy chứng nhận.
Đất khai hoang chưa đủ điều kiện pháp lý.
Cách xử lý:
Xem xét loại giấy tờ về nguồn gốc đất theo “Điều 100 Luật Đất đai 2013”, gồm:
Giấy tờ mua bán trước 1993.
Giấy tờ giao đất của cơ quan nhà nước.
Sổ mục kê, sổ địa chính…
Xác nhận của UBND xã về nguồn gốc đất và quá trình sử dụng.
Nộp hồ sơ xin cấp Giấy chứng nhận đứng tên người thừa kế, vì người để lại tài sản mất nên không thể cấp sổ đứng tên họ.
→ Cơ quan đăng ký đất đai sẽ cấp sổ đứng tên các đồng thừa kế (hoặc người đại diện theo văn bản phân chia di sản).
Lưu ý: Không thể công chứng thừa kế khi chưa có cơ sở chứng minh quyền sử dụng đất hợp pháp.
Nếu nhà có giấy phép xây dựng: thực hiện thủ tục hoàn công nhà ở.
Nếu không có giấy phép: làm thủ tục hợp thức hóa công trình (tùy tình trạng).
Sau khi hoàn thiện hồ sơ, cơ quan có thẩm quyền sẽ cấp Giấy chứng nhận, từ đó mới có thể công chứng văn bản thừa kế.
2.3. Tài sản là tài sản góp vốn, cổ phần nhưng chưa đăng ký sở hữu
Trường hợp thường gặp:
Người mất góp vốn bằng tài sản nhưng chưa sang tên.
Chưa cập nhật danh sách cổ đông/thành viên.
Cách xử lý:
Căn cứ “Luật Doanh nghiệp 2020”, doanh nghiệp phải cập nhật thay đổi thành viên khi có người thừa kế.
Người thừa kế nộp hồ sơ chứng minh quyền thừa kế → Công ty thực hiện thủ tục đăng ký thay đổi tại Phòng Đăng ký kinh doanh.
>>> Xem thêm: Làm sao để xác minh quan hệ thừa kế pháp lý trong thừa kế
2.4. Tài sản đã mua nhưng chưa sang tên hoặc chưa nhận bàn giao
Ví dụ:
Mua nhà chung cư đang xây.
Mua đất bằng hợp đồng đặt cọc hoặc hợp đồng hứa mua hứa bán.
Quy định xử lý:
Căn cứ hợp đồng, người thừa kế tiếp tục thực hiện quyền và nghĩa vụ của người đã chết (“Điều 615 Bộ luật Dân sự 2015”).
Chủ đầu tư hoặc bên bán có nghĩa vụ chuyển giao tài sản cho người thừa kế khi hoàn thành nghĩa vụ thanh toán/hồ sơ.
3. Công chứng thừa kế trong trường hợp hồ sơ chưa đầy đủ có được không?
Theo “Điều 57 Luật Công chứng 2014”, tổ chức hành nghề công chứng chỉ công chứng di sản khi có giấy tờ chứng minh quyền sở hữu hợp pháp.
Vì vậy:
Không được công chứng nếu hồ sơ tài sản chưa đủ điều kiện pháp lý.
Người thừa kế phải hoàn tất hồ sơ tài sản trước, sau đó mới thực hiện công chứng thừa kế.
Trường hợp ngoại lệ: Một số văn phòng công chứng chấp nhận lập vi bằng hoặc văn bản khai nhận đối với tài sản chưa hoàn thiện hồ sơ, nhưng không có giá trị sang tên, chỉ để xác nhận hiện trạng tài sản.
4. Trình tự chung giải quyết thừa kế đối với tài sản chưa hoàn thiện hồ sơ
Bước 1 – Thu thập toàn bộ giấy tờ gốc liên quan đến tài sản
Hợp đồng mua bán, giấy phép xây dựng, hóa đơn, biên lai…
Các giấy tờ viết tay hoặc chứng cứ lịch sử về nguồn gốc tài sản.
Bước 2 – Hoàn thiện hồ sơ pháp lý của tài sản
Xin cấp sổ đỏ.
Hoàn công nhà.
Đăng ký tài sản hình thành trong tương lai.
Bổ sung hồ sơ quyền góp vốn.
Bước 3 – Công chứng thừa kế
Lập văn bản khai nhận hoặc phân chia di sản.
Tất cả người thừa kế phải có mặt hoặc có ủy quyền hợp lệ.
Bước 4 – Sang tên tài sản cho người được hưởng di sản
Nộp hồ sơ tại Văn phòng đăng ký đất đai hoặc cơ quan có thẩm quyền tương ứng.
Không tự thỏa thuận bằng giấy viết tay khi tài sản chưa hợp lệ.
Nên làm rõ nguồn gốc tài sản bằng văn bản xác nhận của UBND xã/phường.
Nếu có tranh chấp giữa các đồng thừa kế, phải giải quyết trước khi xin cấp giấy tờ tài sản.
Với tài sản hình thành trong tương lai, nên yêu cầu chủ đầu tư xác nhận quyền thừa kế.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
